سازمان بسیج حقوقدانان استان آذربایجان غربی

همواره سعی بر دادرسی عادلانه است و به همین منظور حقوق طرفین باید در پروسه دادرسی رعایت شود. بنابراین هم حقوق متهم و هم حقوق شاکی در قوانین مختلف در دعاوی کیفری باید مورد توجه قرار گیرد.
حقوق متهم در جهان امروز، تحولات بسیاری نسبت به گذشته دارد، قانون آیین دادرسی کیفری در کشور ما نیز در تمامی مراحل دادرسی کیفری حقوق متهم را به رسمیت شناخته است و سعی بر آن داشته که حقوق متهم را به طور همه جانبه رعایت کند. مانند این که متهم باید در اسرع وقت از موضوع و ادله اتهامی که به او نسبت داده شده است، آگاهی یابد، متهم باید حق دسترسی به وکیل داشته باشد و مواردی از این دست.
تاکید بر رعایت حقوق طرفین علاوه بر دادرسی عادلانه و برقراری عدالت به دلیل این است که چون دعاوی کیفری منجر به مجازات مجرم می شود باید حتما از عادلانه بودن دادرسی، اطمینان حاصل شود.
حقوق متهم علاوه بر قانون آیین دادرسی کیفری در بسیاری از قوانین از جمله قانون اساسی و قانون احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی مطرح است که در طول دادرسی همواره باید رعایت شود. برخی از مواردی که قانونگذار بدان پرداخته عبارت از موارد زیر است.طبق ماده 4 قانون آیین دادرسی کیفری، اصل بر برائت است؛ یعنی علی الاصول هیچ فردی مجرم نیست، مگر اینکه فرد دیگری که ادعا می کند دیگری مجرم است، بتواند اثبات کند. یعنی فرد مجرم نباید ثابت کند که جرمی انجام نداده، بلکه فردی که به وی اتهام وارد کرده، باید ثابت کند آن فرد متهم مرتکب جرم شده است و اگر نتوانست اتهام را اثبات کند، متهم می تواند اقدام به اعاده حیثیت کند.حق دسترسی به وکیل، از دیر حقوق متهمان است. فرد متهم باید هر وقت که در طول مراحل دادرسی خواست، بتواند به وکیل دسترسی پیدا کند.حق آگاهی از موضوع اتهام و دلایلی که بر اساس آن، به متهم، اتهامی نسبت داده شده است.
به موجب ماده 7 قانون آیین دادرسی کیفری، متهم از کلیه حقوق شهروندی برخوردار است و ظابطان دادگستری، مقامات قضایی و سایر اشخاصی که در طول فرآیند دادرسی مداخله می کنند، مکلفند این حقوق را رعایت کنند. یعنی متهم نباید تحقیر، شکنجه و آزار و اذیت شود.متهم حق دارد در تمامی مراحل دادرسی به قرار بازداشت و سایر قرارهای صادره از جمله قرارهای تامین و . . . اعتراض کند.
رسیدگی به پرونده متهم باید علنی باشد تا حقوق او نقض نشود.هیچ فردی را نمی توان در خصوص یک موضوع، دو بار محاکمه کرد.از دیگر حقوق متهم این است که طبق ماده 3 قانون آیین دادرسی کیفری، مراجع قضايي بايد با بي‌ طرفي و استقلال كامل به اتهام انتسابي به اشخاص در كوتاه‌ ترين مهلت ممكن، رسيدگي و تصميم مقتضي اتخاذ کنند و از هر اقدامي كه باعث ايجاد اختلال يا طولاني شدن فرآيند دادرسي كيفري مي‌شود، جلوگيري كنند.